Đa nghi tào tháo

Cuộc sống này thật chẳng đơn giản chút nào, khi muốn sống tốt, sống thật lòng với người khác cũng chưa hẳn đã tốt, bởi, mọi người (nhiều người) hay “đa nghi tào tháo”. Họ tốt thực sự hay giả vờ tốt với mình? Liệu rằng họ tốt như vậy (đa nghi) mình có thể chơi với nhau lâu dài được hay không? Đôi khi, họ tốt với mình như vậy, trước giờ giúp đỡ mình như thế (dù là việc gì nhỏ nhất), trong khi đó, mình chưa giúp được họ cái gì. Cảm thấy áy náy. Suy nghĩ nhiều nên sống cũng phải giữ kẽ, chưa thật thoải mái cho lắm. Thật chẳng đơn giản chút nào.

Sống tốt, sống thật lòng với nhau mới khó. Dường như, mọi người (đa số, không phải tất cả) rất sợ người khác tốt với mình, đặc biệt là những người không phải họ hàng thân thích, anh em ruột thịt. Bởi “đa nghi tào tháo” nên phải suy nghĩ, đắn đo. Tại sao họ tốt với mình như thế? Phải chăng có vấn đề? Hay cuộc sống này mất hết niềm tin vào con người với nhau? Đó là sự đấu tranh tư tưởng ở nhiều người trong chúng ta. Và, đó cũng là trường hợp mà tôi được tiếp cận, biết, và cũng là một phần của câu chuyện đó.

Thực ra, mình có giúp được người ta cái gì đâu, chẳng qua chơi với nhau, biết được thông tin thì chia sẻ với nhau; khi bạn túng thiếu, trong người có ít tiền cho bạn mượn một vài trăm (trăm nghìn vnđ). Ấy vậy, bạn nghĩ mình tốt (quá tốt) với bạn. Và, cũng xuất phát từ đó, bạn đa nghi về sự tốt của mình. Tại sao nó tốt với mình như vậy? Liệu sau này (một ngày nào đó) nó có chơi (chơi đểu) mình không? Bạn suy nghĩ vậy. Trong khi đó, mình chẳng có ý nghĩa nào khác ngoài việc chơi thật lòng với nhau, chẳng vụ lợi gì cả. Ở bài trước, tôi có đề cập đến chuyện, một người bạn, chơi với nhau dài lâu, biết ít nhiều về tính cách của nhau, chơi với nhau như lẽ tự nhiên, chẳng hề vụ lợi. Ấy vậy. Cũng chưa chắc chắn vào người mình chơi, với những gì đã và đang hiện hữu trước mặt. Khi có một người biết xem tướng số (xem bói tay) nói một câu. Hai người đều bị người khác lợi dụng nhiều trong cuộc sống. Ấy vậy. Quay sang hỏi, anh chơi với nó, có sợ nó lợi dụng anh không? (khi đó tôi vắng mặt). Thật buồn cho anh. Buồn cho tôi.

Rồi hôm sau (lần gặp sau khoảng gần 1 tháng), tôi hỏi anh về chuyện đó. Anh cũng thừa nhận về việc mình đa nghi sự tốt của mình. Mình có nói nếu không tin tưởng nhau thì chẳng thể chơi với nhau lâu dài được. Và, từ khi quen biết, chơi với nhau đến bây giờ phải chẳng chưa đủ thời gian để minh chứng có chơi được với nhau lâu dài hay không? Sẽ là uổng phí thời gian, tình cảm, và sự tin tưởng bấy lâu nay khi trong chúng ta vẫn “đa nghi tào tháo”? Anh không nói gì. Tôi cũng chẳng đề cập đến nữa.

Tiếp đó, anh cũng thú thực một điều. Trước giờ tôi giúp đỡ anh (anh nói, chứ tôi không nói là đã giúp được anh ít nhiều gì cả). Anh ngại vì điều đó. Và, không dám nhận sự giúp đỡ từ phía tôi nữa. Tôi thì nghĩ, trước giờ tôi chưa giúp được anh gì cả, có chăng cũng chỉ là những gì đó quá vụn vặt (thứ yếu) trong cuộc sống này, và chúng ta chẳng nên bận tâm (phân tâm) làm gì. Rồi tôi cũng nói thêm, quan điểm của em (thực ra là tôi có đọc được ở đâu đó), nếu em giúp được ai điều gì em sẵn lòng, và em chưa bao giờ nghĩ là người đó sẽ tìm cách giúp đỡ lại mình điều gì. Em chỉ mong, nếu ai đó nghĩ là mình giúp đỡ họ được điều gì đó, hãy tìm cơ hội giúp đỡ người khác, như những gì mà mình được người khác giúp đỡ mình. Cuộc sống là vậy đó. Khi tôi nói vậy, anh lại càng suy nghĩ và anh nói một câu “em giúp anh như vậy, em không nói gì thêm thì anh thấy thoải mái, chứ em nói vậy, anh càng áy náy hơn”. Và, tôi hứa sẽ không nói gì thêm. Khi đó, cũng chỉ là tôi mượn cái ý, mà tôi có đọc ở đâu đó để nói rõ với anh, chứ tôi đâu có ý gì; tức là, tin tưởng nhau, chơi với nhau lâu dài, chẳng cần phải tính toán thiệt hơn làm gì. Nay tôi khó khăn bạn giúp đỡ, mai bạn khó khăn tôi cố gắng giúp lại, hoặc không nhất thiết phải trả ơn vì điều gì đó, mà hãy sống với nhau thật lòng, trung thực, và chẳng vụ lợi là tốt rồi.

Còn những con người chơi với nhau tìm cách lợi dụng nhau thì chỉ được một lần, và chẳng thể chơi được với một ai lâu dài. Bản chất con người là tốt “nhân chi sơ tính bản thiện”, nhưng trước những cám dỗ cuộc đời, nếu không biết “trân quý” những cái gì đã có (tình bạn cao đẹp, tình người), và đánh mất đi cái “thiên chân” của con người chỉ vì những lợi ích cỏn con, trước mắt cho cá nhân thì có đáng sống không? 

Read More

Cơm ai người ấy ăn...

Cuộc sống là bộn bề những mối quan hệ, những lo toan “cơm áo gạo tiền”, mục tiêu cá nhân. Mỗi người một việc, một nghề (thậm chí một người nhiều nghề), và đó cũng là sự phân công của xã hội. Có như vậy mới tạo nên một xã hội đúng nghĩa. Muôn màu muôn vẻ. Đa dạng thành phần, tầng lớp. Đó là quy luật của xã hội. Quy luật tự nhiên. Tuy nhiên, mọi sự việc đều có hai mặt của vấn đề. Chính vì xã hội đa dạng, nhiều tầng lớp, và nhiều thành phần mới có mặt trái của nó. Ở đâu đó, có những con người “rảnh việc” và thích kiếm chuyện, để ra oai “oai có mùi”. Thường hay “khom lưng uốn gối”, dựa vào “quan hệ, tiền tệ, hậu duệ” hòng thăng tiến thay vì phấn đấu dựa trên năng lực, thực lực của chính bản thân. Ấy vậy, mà họ (những con người ấy) hay được lòng trên (nịnh bợ) và cũng từ đó hay “ra oai” coi người khác chẳng ra gì? Cuộc sống sẽ như thế nào nếu xã hội còn quá nhiều kẻ “khom lưng uốn gối”?

Thực ra, ở đâu đó, mỗi người một việc, “cơm ai người đó ăn, áo ai người ấy mặc”, và cuộc sống này mọi người đều dựa vào nhau để sống, phát triển. Tuy nhiên, nếu ai cũng hiểu được phần nào mối quan hệ khổng lồ, chằng chịt như vậy có lẽ cuộc sống này sẽ tốt hơn nhiều. Thôi thì, phận “làm thuê” tiền chẳng có, quan hệ thì dốt, và chẳng có ai chống lưng cũng phải cam chịu, biết thân biết phận “chẳng làm được gì”. Cũng cố gắng phấn đấu, làm việc tốt, và kiếm “đồng tiền bát gạo” phụ giúp gia đình bé nhỏ. Chứ giờ còn bồng bột nữa đâu, “tự ái làm chi” (tự ái được nhiều người phong cho), chấp vặt được với ai. Đúng là mình chưa bao giờ làm “S” nên không thể nghĩ, nhìn nhận, và hành động được như những gì S nói, nhìn nhận. Tuy nhiên, S đã từng kinh qua, ở thời điểm nào đó ít nhiều cũng trải qua những cung bậc cuộc đời như chúng mình (kẻ làm thuê). Ấy vậy mà S chẳng hiểu, thông cảm cho kẻ dưới sao?

Việc những người đã kinh qua luôn “tìm kiếm tương lại trong quá khứ”, nghĩa là “chúng ta luôn tìm kiếm hiện tại, tương lai trong quá khứ mà không hề nghĩ về hiện trạng của quá khứ trước khi nhìn nhận về hiện tại và tương lai”, “chúng ta tìm kiếm ngày mai của ngày hôm qua, mà không hề nghĩ về ngày hôm qua trước khi bước qua ngày mai”. Tìm kiếm tương lai trong quá khứ, xuất phát từ câu nói “... người ta không hề hiểu biết tuổi thơ: dựa trên những ý tưởng sai lầm của ta về tuổi thơ thì các đi càng lạc lối (...) Họ luôn tìm kiếm người lớn trong đứa trẻ mà không hề nghĩ về hiện trạng của đứa trẻ trước khi nó là người lớn...” [1]. Câu này luôn đúng trong mọi trường hợp, hoàn cảnh, và đó cũng là bản chất của con người.

Thôi thì, phận làm kẻ làm thuê “đường ta ta cứ đi”, bỏ mặc ngoài tai những “khen chê” đời thường, bởi, nó chẳng những chẳng giúp ích cho ta được gì, ngược lại, nó làm phân tâm ta. Đôi khi cũng bị sao nhãng trước sự đời “Rong ruổi những cung đường quen thuộc/Ngó ngang nhìn dọc ta suy nghĩ đó đây”.

===================================================

[1] Lê Hồng Sâm, Trần Quốc Dương (bản dịch), E’mile hay là về giáo dục, Nxb Tri thức, 2010.

Read More

Tính trung thực

Cuộc sống này phải lấy tính trung thực là nền tảng của tất cả các mối quan hệ, cho dù là ngành nghề, công việc gì hay mối quan hệ cá nhân (bạn bè, anh chị em ruột thịt, hàng xóm láng giềng...).

Cuộc sống là một chuỗi khổng lồ các mối quan hệ chằng chịt. Và, tất cả chúng ta đều phải dựa vào nhau để sống. Không ai có thể tách rời nhau khỏi bất kỳ mối quan hệ nào. Cũng chính bởi những mối quan hệ như vậy, con người (nhiều người) đã chẳng màng tới duy trì và phát triển những mối quan hệ theo đúng nghĩa. Thay vì nâng cao chất lượng mối quan hệ, đặc biệt là ngay những mối quan hệ thân thiết, anh em ruột thịt, bà con lối phố, hàng xóm láng giềng... thì nhiều con người bán rẻ lương tâm (toàn thú tính), hại người, hại đời. Chỉ vì những lợi ích cá nhân mà “bất tín” với bạn bè; “bất nghĩa” với anh em ruột thịt; và “bất nhân” với hàng xóm láng giềng. Đó là chuỗi những hành vi vô liêm sỉ, bỉ ổi trong câu chuyện “rước hổ về nhà” sẽ dần dà được làm sáng tỏ.

Bất nhân

Được cả gia đình. Sống ở đâu đều để lại những tai tiếng đến đó. Sống mà để cho hàng xóm láng giềng phải từ mặt, xa cách. Có chăng cũng chỉ là “xa mặt cách lòng”. Bởi những gì mà chúng nó “sống đểu giả” hàng xóm làng giềng biết hết đâu phải nói ra làm gì nhiều cho mất thời gian. Những con người sống mà chẳng được lòng một ai. Hàng xóm láng giềng đều ghét thì phải nghĩ, nhìn nhận về mình chứ? Đằng này cứ nghĩ hàng xóm láng giềng toàn người ngu hết hay sao? Lừa bịp. Khẩu phật tâm tà. Thật quá bỉ ổi. Những con người sống “bất nhân” với hàng xóm láng giềng thật chẳng đáng sống. Xã hội cần phải dần đào thải những con người như vậy.

Bất nghĩa

Không chỉ “sống đểu giả” với hàng xóm láng giềng “bất nhân”, mà ngay với anh em ruột thì cũng từ mặt nhau thì quả là “bất nghĩa”. Con người bất nghĩa với cha mẹ, anh em ruột thịt có đáng sống không? Chỉ vì những lợi ích cá nhân, ăn chia không đều mà đánh chém nhau. Gia đình, con cái phải từ mặt nhau. Cả dòng họ (họ nội) có hơn chục anh chị em (do người cha có 2 vợ) nhưng chẳng thể chơi, đoàn kết anh em được với một ai cả. Lẽ vì sao? Phải chăng người anh cả (nhà nó là cả) khôn hết phần anh em uh? Từ khi bố mất, muốn toàn quyền quyết định, tự trị uh? Nhưng không. Sống đã đểu. Ai nghe. Chẳng một ai theo. Không một ai nghe. Ngày rằm ngày giỗ mạnh ai người nấy làm. Cả coi như không có. Thế đấy. Sống với nhau, ăn ở với nhau, và cũng một chỗ chui ra nhưng “đểu” với nhau thế đấy. Không “bất nghĩa” làm sao được đây?

Bất tín

Tình bạn thuở trẻ trâu thật ngây thơ trong sáng biết nhường nào. Sẽ chẳng có gì đáng bàn, đáng nói nếu không chỉ vì lợi ích cá nhân (của gia đình) mà “bất tín” bán rẻ lương tâm, bán rẻ nhân cách. Đánh đổi đi những gì trong sáng, ngây thơ của tình bạn bằng những việc lấn chiếm, những cuộc cãi vã, kiện tụng; những hành vi vô liêm sỉ, bỉ ổi nhất trần đời mà tôi được biết.

Đâu phải mỗi mình tôi, gia đình tôi, nhiều người bạn (bạn cùng trang lứa), nhiều gia đình khi có dính líu một chút gì tới nhà “nó” thì chẳng chóng thì chầy cũng bị “nhà nó” quay lại cắn “trở mặt như trở bàn tay”. Bạn bè thì chẳng chơi được với một ai lâu dài, bởi những cái “khôn vặt”, khôn hết phần người khác, chỉ chơi khi được lợi (người khác thiệt), và chỉ có thể chơi được một lần, chơi dựa vào những lợi ích cỏn con, lợi ích trước mắt (bán rẻ lương tâm, bán rẻ nhân cách). Trái đất tròn. Đâu phải sống cho riêng mình? Ấy vậy. Sống mà để lại những tai tiếng (ô uế) cho người đời chê cười thì quả phí một đời người. Con cháu sẽ ra sao khi cha mẹ chúng sống toàn để lại những điều ác? Có phải “nhà nó” chưa thể nghĩ đến điều đó. Sống mấy đời người. Mỗi thế hệ lại để những “ô nhục” riêng. Người ta ngày ngày tích đức để cho con cháu. Mình (nhà nó) ngày ngày tích những “ô uế” cho xã hội cười chê. Nhục. Thật nhục. Buồn. Thật buồn.

Bạn bè chơi với nhau cũng sớm từ mặt nhau. Đi đường có nhìn thấy nhau (tôi và nhiều người) cũng coi như chẳng có “nó”. Như vậy, có đáng sống không? Thật buồn cho xã hội có những con người như vậy. Tuy nhiên, ở đâu cũng vậy. Thời nào cũng vậy. Xã hội có người này người kia. Xã hội phân tầng. Chẳng hiếm gặp những con người thuộc “tầng đáy”. Những việc làm, những hành động hàng ngày thật “nhơ nhuốc” đáng để xã hộ đào thải dần.

Những con người “bất nhân”, “bất nghĩa”, và “bất tín” ở trên đời cần sớm phải đào thải (diệt trừ). Bởi, “sống trên đời sống cần có một tấm lòng” - Trịnh Công Sơn. Sống trên đời phải lấy tính trung thực làm nền móng của tất cả các mối quan hệ. Qua chuỗi câu chuyện “rước hổ về nhà” ai đó biết được, có chơi với “chúng nó” biết được mục đích thật sự của “chúng nó - lợi dụng” để có thể tránh được hoặc kiểm soát được tình hình, hoặc ít nhất cũng không để “chúng nó” lợi dụng.

Read More

Bỉ ổi

Buổi tối sau khi đi làm về lại nghe được thông tin về gia đình nhà “nó” lại gây ra những tai tiếng để đời. Sau khi đã được chính quyền địa phương vào giải quyết, phân ranh giới quản lý đất rõ ràng, cụ thể, và xác thực trên thực địa. Gia đình tôi chủ động làm hàng rào, rồi quây lưới kín để cho “lục súc” đỡ nhòm ngó, sang bên này. Nhưng thực sự với những con người quá “nhỏ mọn”, “thối tính” thì nhiều lúc làm cho hàng xóm láng giềng khinh cho. Con người, mà phần con (con vật) nhiều hơn phần người (chưa tiến hóa hết chăng, hay thiếu đi những cái gen làm người?), thậm chí có những hành xử đôi lúc chẳng bằng “phần con”. Đó là một chuỗi những “ô uế” mà câu chuyện “rước hổ về nhà” sẽ ngày càng được cập nhật.

Chuyện là vậy, rào kín, quây lưới kín, nhưng những con người đó (chắc không làm được điều xấu thì không cam tâm) dùng dao rạch lưới (đây là lần thứ hai mà tôi được biết) để cho gà nhà “nó” sang bên này. Bỉ ôi. Vô liêm sỉ. Muốn sống yên ổn, với những con người bỉ ổi thật chẳng đơn giản chút nào, bởi, những việc mà mình chẳng dám nghĩ, huống chi là hành động, vậy mà chúng nó cũng làm được. Hết thuốc chữa. Thực tình, chẳng ai muốn dây dưa một chút nào với nhà nó, đến mức chẳng muốn nhìn thấy mặt nhà chúng nó. Sống phải biết điều. Con người với nhau cả. Phải biết vô liêm sỉ là gì chứ, đằng này, được đằng chân lân đằng đầu. Cây muốn lặng mà gió chẳng đừng.

“Cuộc sống là một hàm số khổng lồ mà trong đó mọi cá nhân phải phụ thuộc vào nhau và với nhau để tồn tại, nên tự huyễn hoặc mình quan trọng hơn người khác là một điều rất hoang tưởng” [1]. Có giỏi giang thì ra ngoài xã hội mà thể hiện này nọ, chứ quanh quẩn xó nhà, lợi dụng sơ hở của người khác mà nhòm ngó, gây điếc đít thối mũi hàng xóm láng giềng còn ra thể thống gì nữa? “Ý nghĩa thực sự của cuộc sống và chất lượng sống nên được nhìn nhận qua lăng kính của “tỉ số thiền”... Có thể xem tỉ số thiền như là một tiêu chí để chúng ta quyết định hành động mỗi ngày. Câu hỏi “tôi có nên làm việc này hay không”? có thể trả lời bằng tác động tích cực và tiêu cực của mỗi hành động. Những hành động có thể đem lại những lợi ích chung, cho xã hội, có thể đem lại lợi ích cho cộng đồng để cuộc sống có ý nghĩa hơn và chất lượng hơn (trước tiên sống ý nghĩa hơn, sống tử tế hơn với bản thân, gia đình, rồi sống tử tế hơn với làng xóm láng giềng...). Còn tác động tiêu cực là việc làm đó có ảnh hưởng đến mọi người xung quanh, hàng xóm láng giềng... Nhưng bất cứ việc gì cũng có hai mặt: tích cực và tiêu cực, nên không khi nào chúng ta có thể đạt tỉ số thiền bằng 0” [1]. Đó là tỉ số thiền với những con người đúng nghĩa, chứ những loại người như nhà nó (tầng đáy của xã hội) thì chắc chẳng bao giờ có thể nghĩ và làm được những việc gì “tử tế” với chính bản thân, gia đình mình, huống chi cho hàng xóm láng giềng và xã hội, có chăng, đó chỉ là để lại những “ô uế” mà để cho người đời, cho thiên thu vạn đại cười chê.

 =================

[1] Nguyễn Văn Tuấn, 2013. Tự sự của một người làm khoa học. Nxb Tổng hợp TP HCM, tr 73-74.

Read More

Thân nhau lắm cắn nhau đau

Với tiêu đề như trên, ban đầu chắc mọi người sẽ nghĩ rằng cuộc sống này, nhiều người sẽ mất niềm tin về con người khi tin tưởng nhau quá nhiều? Không hẳn như vậy, xã hội tồn tại và phát triển được luôn luôn tồn tại hai mặt của một vấn đề. Tốt có. Xấu có. Có đấu tranh mới có sinh tồn, phát triển được. Các loài nói chung, và con người nói riêng, là loài tiến hóa nhất. “Các loài không phải những thực thể bất biến từ các sáng tạo riêng biệt, mà biến đổi dần từ loài này sang loài khác, và như vậy toàn bộ giới sinh vật đã tiến hóa” [1].

Không nên mất nhiều niềm tin về con người. Bởi, xã hội này còn nhiều người tốt hơn ta tưởng. Tuy nhiên, giữa con người với nhau sẽ khó hòa hợp nếu cứ để ý những cái nhỏ nhặt, vụn vặt của nhau, bởi “nhân vô thập toàn”. Trong khi đó, ai cũng khôn cả, bởi “thế giới chẳng có thằng nào ngu cả - Hemingway”, nên cứ nghĩ mình khôn, hơn người. Đúng ông khôn, ông thông minh, ông giỏi... hơn tôi, nếu dựa trên cơ sở năng lực, xuất phát điểm như nhau. Dựa trên cái khôn hơn người (khôn vặt, khom lưng uốn gối, nịnh bợ... chẳng có cái tôi) của ông, tôi khinh. Mỗi người ai cũng có ưu, nhược. Ai cũng có thế mạnh riêng. Nếu dựa trên những ưu, thế mạnh riêng để phát huy tối đa để phát triển bản thân, đóng góp ít nhiều cho lợi ích xã hội thì ai cũng hoan nghênh, tôn trọng, và kính nể. Chứ còn, dựa vào những mánh khóe, có người hậu thuẫn, quan hệ (bất chính), con ông cháu cha,... mà thể hiện ta đây, vỗ ngực ra oai, và thể hiện trước những người yếu thế, xuất phát điểm thấp thì chẳng khác nào đem cái “suy nghĩ của trẻ con” vào cuộc sống. Ở những loài khác, đó là đấu tranh sinh tồn, ai mạnh (dựa trên sức mạnh vốn có) người ấy thắng. Và, kẻ thua chịu khuất phục. Đó là cơ sở của “đấu tranh sinh tồn giữa các cá thể của từng loài, loại bỏ nhiều cá thể trong đó và dẫn tới sự sống sót của dạng thích nghi nhất” [1].

Quay lại vấn đề, chính vì thân nhau, tin tưởng ở nhau mới dành nhiều (chưa hết) tâm can giúp đỡ nhau, làm ăn với nhau, hỗ trợ nhau cùng phát triển trong cuộc sống vốn quá phức tạp. Tại sao, với bạn bè chưa dành hết tâm can, bởi, bản thân mình còn chưa lo được, gia đình mình chưa báo đáp hết, vợ con mình chưa lo đủ đầy, sao có thể dành quá nhiều thời gian, suy nghĩ và hành động cho bạn bè, có chăng ở góc độ nào đó (chuyên môn chẳng hạn) sẽ sẻ chia tối đa, chẳng giấu giếm làm chi. Bạn tốt. Tôi tốt. Bạn phát triển. Tôi thơm lây. Bạn giỏi tôi mừng. Tuy nhiên, nếu ai cũng nghĩ, hiểu, và hành động rằng cuộc đời này nếu đã chơi với nhau phải giữ chữ tín, chơi với nhau lâu dài, chẳng vụ lợi gì cả. Nhưng không, ở thời điểm hiện tại, ai (đa phần, không phải tất cả) cũng nghĩ về lợi ích của mình trước. Mấy ai nghĩ cho người khác. Đặt vào địa vị của người khác. Và, tạo điều kiện, giúp đỡ người khác thay vì mình, con cháu mình. Điều đó là đương nhiên phải không (con ông cháu cha mà).

Không phải ai cũng nghĩ được, hiểu được, và hành động theo quan điểm “giàu vì bạn, sang vì vợ” phải không. Nếu đã “trân quý” nhau, thì hãy luôn luôn tôn trọng nhau, tạo, và giữ chữ TÍN trong nhau, không chút vụ lợi, có như thế TÌNH BẠN CAO ĐẸP mới có thể tồn tại và phát triển dài lâu được.

Trường hợp, người bạn vì lợi ích cá nhân mà lợi dụng nhau mà tôi có sẻ chia qua chuỗi câu chuyện “rước hổ về nhà” là một minh chứng. Và, hiện nay không ít những người bạn cũng lợi dụng lòng tốt của nhau để đạt được mục đích riêng. Nói ra, e rằng mọi người sẽ nghĩ mình hay kể nể, chẳng tôn trọng người khác khi trách người này người kia, bởi “tiên trách kỷ hậu trách nhân”. Mình hiểu điều đó. Tuy nhiên, nếu không nói ra, e rằng mình sẽ là tự dối lòng mình. Bởi, tốt cho bạn là tốt cho mình, nên (rất cần) góp ý cho nhau, có như thế mới phát triển được. “Có nhận dạng sai lầm của người khác, tức là nâng cao khả năng nhận dạng sai lầm của chính mình” [2].

=====================================

[1] Charles Darwin (Trần Bá Tín dịch), 2009. Nguồn gốc các loài. Nxb Tri Thức. Hà Nội, 2009.

[2] Nguyễn Văn Tuấn (2013). Từ nghiên cứu đến công bố - Kỹ năng mềm cho nhà khoa học. Nxb Tổng hợp TP HCM, tr 31.

Read More

Ý thức tùy tiện...

Buổi sáng hôm nay trên đường đi làm như thường lệ. Khi đó bầu trời, mây đen kéo ngùn ngụt kèm theo tiếng sấm, thi thoảng có cả tia chớp, sét. Cơn mưa như trút, làm cho người dân tham gia giao thông nháo nhác như “gà con tìm mẹ sau mưa”. Mọi người lần lượt táp vào lề đường, kẻ mặc áo mưa, người táp vào quán ven đường mua áo mưa, người tìm chỗ trú. Giao thông hỗn loạn.

Bình thường (không mưa gió) giao thông đã nháo nhác, mạnh ai người nấy đi. Mưa xuống. Đường ngập (nhiều chỗ ngập). Phương tiện tham gia giao thông di chuyển khó khăn hơn. Bị hạn chế về tốc độ, đường nhiều ổ gà, mưa to... làm cho các phương tiện tham gia giao thông di chuyển chậm, nhiều chỗ ún, ú cục bộ. Dường như mọi người tham gia giao thông chẳng cảm thấy chút gì đó “bực dọc” khi phải di chuyển như “rùa bò”. Mất quá nhiều thời gian cho một cung đường ngắn. Phải chăng mọi người “cam chịu” cho thực trạng giao thông hàng ngày. Chẳng ai mảy may những bất cập trong tham gia giao thông, đặc biệt là “ý thức tham gia giao thông của người dân”

Khi “bò” gần đến nút giao thông Khuất Duy Tiến - Nguyễn Trãi, các phương tiện “bò” từng mét một. Tưởng có chuyện gì xảy ra? Giao thông tự nhiên ùn, ứ cục bộ, các làn đường đều kẹt kín các phương tiện tham gia: ô tô con, taxi, xe máy, thi thoảng có chú xe khách to vật và các tuyết bus. Các phương tiện nháo nhác. Ai cũng muốn vượt lên trước. Muốn đến nơi cần đến sớm nhất có thể để trách sự bế tắc của giao thông, sự bất cập của các công trình hạ tầng.

Dần dần cũng “bò” đường vào làn hầm chui Thanh Xuân. Càng đến gần càng thấy bực dọc về những con người, già có, trẻ có. Dân văn phòng có, người làm thuê có, người đi buôn có. Người mặc áo mưa có, người không mặc áo mưa có. Đường đi đã chật hẹp. Ấy vậy. Những con người “rất thiếu ý thức” táp vào 2 bên đường để trú mưa, để tránh cơn mưa như trút ngoài kia. Việc đứng hai bên như vậy, làm cho các phương tiện vốn dĩ đã chậm nay còn phải rất cẩn thận để bò qua đoạn hầm chui. Không biết những con người ấy đang nghĩ những gì? Chỗ đấy đâu phải để cho mọi người trú mưa. Đường thì hẹp, các phương tiện dồn và bò dần, làm cho phía sau ùn, ứ cả km. Mưa vẫn không ngừng trút xuống. Người người vẫn phải cố bò qua những chỗ như vậy và ai cũng chẳng mảy may chuyện những con người “thiếu ý thức” đứng trơ trơ ra như vậy. Người đứng, ngồi nói chuyện điện thoại hả hê. Trên các khuôn mặt chẳng có chút gì gọi là “tự trọng” cho hành động của mình. Như lẽ đương nhiên trong tham gia giao thông ở thủ đô văn minh - văn hiến - hiện đại.

Việc xây dựng công trình trên cao Hà Đông - Cát Linh có thể nói là một trong những điểm nhấn của thủ đô. Tuy nhiên, cơn mưa bất chợt cũng lột tả những góc khuất (điểm hạn chế) của công trình. Dưới gầm các nhà ga, hầm chui còn là điểm trú mưa của người dân khi cơn mưa bất chợt hoặc mưa như trút như buổi sáng nay. Việc người dân trú mưa dưới gầm các nhà ga, hầm chui mới thấy ý thức của người tham gia giao thông đến đâu. Dường như, mọi người đều mang các ý thức tùy tiện ở đâu đó áp dụng cho việc tham gia giao thông ở thủ đô này. Việc đi đứng hỗn lộn, chẳng ra thể thống gì. Người người tiến tới. Mạnh ai người nấy đi. Người đi người chiều, kẻ tạt ngang, cắt dọc. Và, vẻ hè cũng là cung đường quen thuộc cho mọi người có thể đi trên đó vô tư mỗi khi lòng đường chật kín các phương tiện.

Còn có những con người tham gia giao thông cứ như đường nhà mình. Đường đông. Các phương tiện nhích từng mét một. Ấy vậy. Thi thoảng chẳng thiếu những con người thích ta đây. Bóp còi inh ỏi. Dường như muốn thúc, giục mọi người đi mau hơn. Đi đường gặp những con người ấy làm tôi phát bực, muốn xuống nói, chửi cho mấy câu. Tuy nhiên, chẳng hay ho gì với những loại người như vậy. Bởi, nếu họ nhận thức, ý thức được thì đâu có những hành vi thiếu ý thức như vậy. Mọi người ai cũng muốn đi cho nhanh, thoáng, ai muốn bò làm gì. Nhưng tình hình chung, phải theo các phương tiện phía trước. Xe trước có đi được mình phía sau mới đi được. Đằng này, cứ bóp còi inh ỏi. Phải chăng, tham gia giao thông kiểu này chưa đủ mệt hay sao?

Cơn mưa trút xuống cũng lột tả những điểm nóng của ngập lụt. Mưa vừa mới trút xuống đã xuất hiện những điểm ngập (cống thoát nước không kịp, đôi khi bị tắc). Trên đường đi, bò qua hết đoạn này đến đoạn kia, đặc biệt là qua các điểm ngập trong buổi sáng nay (trên cung đường đi) như: Ngã tư Thái Thịnh - Tây Sơn, Ngã tư Chùa Bộc - Tây Sơn - Đại học Công Đoàn; đoạn đường Nguyễn Lương Bằng gần gã 5 Ô Chợ Dừa, đoạn Khâm Thiên gần gã tư Lê Duẩn - Khâm Thiên, sang cung đường Trần Hưng Đạo đoạn từ ngã ba Dã Tượng đến ngã ba Hạ Hồi. Ôi chao. Đi đường qua những điểm này mà phát chán, bực dọc cho việc thoát nước ở đây. Đường đã hẹp, 1/2 làn đường lại bị ngập, có chỗ ngập cả đoạn đường, vẻ hè cũng ngập. Người dân tham gia phải tránh đi đường khác, bò lên cả vẻ hè cũng không tránh khỏi việc xe chết máy do ngập nước. Đúng là chỉ có cơn mưa mới làm cho chúng ta biết những điểm ngập lụt, những yếu kém trong việc quy hoạch, kế hoạch, đặc biệt trong việc thiết kế tiêu thoát nước mỗi khi mùa mưa tới. Dường như năm nào cũng vậy. Mưa trút xuống. Đường ngập thành sông. Mọi người còn nhớ, gala cuối năm 2009, nghệ sĩ Tự Long - Xuân Bắc - Công Lý - Quốc Khánh diễn, hát bài “lụt từ ngã tư đường phố” phần nào lột tả hết những yếu kém trong công tác qui hoạch, thiết kế các công trình cơ sở hà tầng nội đô, đặc biệt trong việc thoát úng nước mỗi khi mùa mưa tới. “... Nhờ trời cứ mưa tràn nước, làm phố tôi nay ngập lụt/Khi lúc tàn tầm, người và xe nối nhau bơi trên đường/Nhìn cảnh toàn dân đua nhau bơi lội cứ như hội thi/Bà con phấn khởi nay phố mát hơn mọi khi...”. Ôi chao. Chẳng còn gì để nói nữa. Một ý thức giao thông trăm cái đầu ngao ngán.

Vậy vấn đề ở đây là gì? Ý thức tham gia giao thông của người dân rất kém? Ý thức tùy tiện. Và, dường như mọi người đều cam chịu trước thực trạng giao thông hỗn loạn ấy. Người quản lý, người qui hoạch, kế hoạch thì thiếu cái “tầm”, “tâm”, và “tài”. Tư duy nhiệm kỳ. Mạnh ai người nấy làm. Mỗi người khi đương chức đều muốn làm một cái gì để lại dấu ấn. Việc qui hoạch, kế hoạch chưa đúng, chưa phù hợp và giờ người dân phải gánh chịu hàng ngày. Ai là người đứng ra chịu trách nhiệm? Hay lại chỉ biết đổ lỗi cho nhau “lỗi cả hệ thống”. Việc nâng cao ý thức tham gia giao thông của người dân cũng như nhà quản lý, nhà qui hoạch, kế hoạch cần phải có những “cách tân suy nghĩ và hành động”. “Phải chấm dứt ngay niềm tin rằng bí quyết của phát triển kinh tế chỉ là quản lý tốt, phải nhớ rằng, chính sự cách tân mới là động lực đầu tiên và quan trọng nhất của phát triển. Điều quan trọng chính là con người và khả năng sáng tạo thế giới, nghĩa là thay đổi nó” [1]. Mới hy vọng được sự phát triển đúng nghĩa của thủ đô văn minh - văn hiến và hiện đại.

==========================================

[1] Claude Allègre (Đào Bá Cung dịch), 2013. Khoa học thách thức của thế kỷ 21. Nxb Tri thức. Hà Nội, tr 9.

Read More

Chạy...

Để chuẩn bị hồ sơ (theo Nghị Định 20/2001/NĐ-CP và quy định của Bộ GD&ĐT theo Thông tư 16/2009/TT-BGDĐT) cho phong hàm PGS/GS hàng năm, đặc biệt khi dự thảo mới về quy định tiêu chuẩn GD/PGS mà Bộ GD&ĐT đưa ra lấy ý kiến. Theo đó, có nhiều thay đổi, ngày càng siết chặt hơn, đặc biệt là công bố quốc tế. Điều đó kéo theo nhiều nhà giáo, nhà nghiên cứu... muốn được bổ nhiệm trước khi có và áp dụng theo quy định mới. Và, bên cạnh đó cũng có nhiều câu chuyện thú vị trong quá trình “phong danh” đó. Người viết bài này cũng chỉ được nghe kể và biết một chút xíu về một trong chuỗi câu chuyện buồn có, vui có. Và, không hề có một ác ý chi cả, có chăng cũng chỉ là nêu lên một chút quan điểm của cá nhân về thực trạng phong danh GS/PGS đang hiện hữu ở một vài nơi (Trường, Viện).

Trường hợp một vị làm giảng viên và giữ chức Trưởng khoa ở một Trường Đại học ở phía Bắc. Thực ra, trước đó (trước khi có dự thảo mới) cũng đã có manh nha trong việc chuẩn bị hồ sơ cho việc phong hàm (PGS), nhưng bởi nhiều nguyên do nên chưa đủ tiêu chuẩn hồ sơ. Tuy nhiên, khi dự thảo mới của Bộ GĐ đưa ra lấy ý kiến rộng rãi, tức là sớm muộn chỉ còn là vấn đề thời gian trong việc áp dụng quy định mới. Có lẽ đây cũng là động lực để vị này cố gắng hoàn chỉnh hồ sơ chăng? Chuyện là, vị này đăng bài báo khoa học trên tập san chuyên ngành (trong nước) theo kiểu “trăm hoa đua nở”. Chất lượng bài báo trên tập san đầu ngành về một lĩnh vực mới là điều đáng bàn. Là giảng viên, hướng dẫn không biết bao nhiêu học viên (đại học, thạc sĩ), nhưng qua thời gian chất lượng nghiên cứu, chất lượng bài báo chẳng cải thiện được là bao, vẫn theo cái motif từ hàng chục năm nay. Người viết bài này có cái may mắn được đọc qua mấy báo cáo luận văn thạc sĩ, bài báo khoa học của vị này hướng dẫn và đăng trên tạp chí khoa học.

Về báo cáo luận văn, cùng một motif nhưng năm này qua năm khác chẳng có cái gì là mới, cải thiện so với trước. Cùng tên luận văn, mục tiêu, nội dung và phương pháp nghiên cứu, có chăng chỉ khác mỗi địa điểm nghiên cứu. Có báo cáo học viên viết rất kém, có chăng chỉ xứng luận văn tốt nghiệp đại học. Ấy vậy, luận án vẫn thông qua. Học viên bảo vệ vẫn “ngon lành cành đào”. Kết luận hội đồng “thông qua” và chỉnh sửa theo ý kiến các thành viên hội đồng trước khi in, đóng quyển và nộp. Và, chờ ngày nhận bằng. Vinh danh. Theo hướng nghiên cứu đó, giáo viên hướng dẫn và học viên đăng bài báo khoa học và chất lượng bài báo nói lên được phần nào... tác giả bài báo.

Bài báo trước khi đăng, tác giả cũng gửi xin ý kiến của người có chuyên môn cũng như kinh nghiệm bình duyệt bài báo. Dựa trên mối quan hệ quen biết, vị này gửi xin ý kiến (theo kiểu bình duyệt) bài báo và chỉnh sửa, trước khi gửi lên tạp chí và họ lại gửi phản biện kín trước khi đăng. Hoặc có cách lách, xin bình duyệt trước khi gửi lên tạp chí do có hậu thuẫn, móc lối gì đó. Tôi may mắn được đọc dự thảo bài báo khi gửi xin ý kiến. Và, tôi cũng tập bình duyệt. Về chất lượng bài báo, tôi tự đánh giá về nội dung bài báo chưa đủ “tầm” để đăng trên tạp chí này (Tạp chí NN&PTNT). Tuy nhiên, người quyết chẳng thể nào là tôi. Rồi ý kiến phản biện và những gì tôi tập bình duyệt cũng có chút gì đó tương đồng. Gửi lại tác giả bài báo chỉnh sửa.

Một thời gian sau. Tác giả lại gửi xin ý kiến (xin nhận xét, bình duyệt luôn). Tôi lại có may mắn đọc lại. Ôi chao. Những gì góp ý, tác giả dường như chẳng tôn trọng người góp ý, chẳng chỉnh sửa, bổ sung những đóng góp nhằm nâng cao chất lượng bài báo trước khi đăng, có chăng, chỉ là những chỉnh sửa văn bản, lỗi chính tả. Một trong những góp ý, tôi có liệt kê ra đây để độc giả cho ý kiến:

1. Vật rơi rụng tại các lâm phần có sự khác nhau... và phụ thuộc vào mật độ và các chỉ tiêu sinh trưởng tầng cây cao. Góp ý: Phải có dẫn chứng về sự phụ thuộc của lượng vật rơi rụng tại các lâm phần điều tra vào mật độ, các chỉ tiêu sinh trưởng tầng cây cao như thế nào? (lượng hóa được)?
2. Tương tự, ... thực tế cho thấy, do độ dốc lớn, mật độ cây trồng không đều nên xói mòn do nước một phần làm giảm lượng vật rơi rụng trên mặt đất. Trời. Bài báo khoa học mà có những nhận xét theo kiểu “võ đoán”. Và, góp ý: Phải minh chứng được nhận định: lượng vật rơi rụng giảm một phần do xói mòn do nước?
3. Khi đọc hết bài báo (đọc một hai lượt) và tìm không thấy dẫn chứng cho câu hỏi trong phần đặt vấn đề “điều kiện lập địa, trong đó, yếu tố dinh dưỡng đất có ảnh hưởng như thế nào đến sinh trưởng và phát triển của cây...?. Góp ý: Kết quả cần tập trung dẫn chứng để trả lời cho câu hỏi “điều kiện lập địa, trong đó, yếu tố dinh dưỡng đất có ảnh hưởng như thế nào đến sinh trưởng và phát triển của cây...?, tức là, cần phân tích thống kê các yếu tố dinh dưỡng đất (một số tính chất lý hóa tính đất) có ảnh hưởng như thế nào đến các chỉ tiêu sinh trưởng cũng như phát triển của cây... (năng suất hoa, quả, sự rụng hoa...)?

 Trên đây làm một trong những nhận xét (tập làm nhận xét bài báo) của cá nhân và đó cũng là điểm tương đồng của người nhận xét chính bài báo. Tuy nhiên, sau khi gửi lại tác giả bài báo để chỉnh sửa, bổ sung hoặc giải trình bảo lưu kết quả. Sau một thời gian, gửi lại bài báo và mẫu nhận xét từ tạp chí. Không một lời giải thích cho những góp ý từ trước, có chăng, vài lỗi văn phong, lỗi chính tả. Thử hỏi, người nhận xét nghĩ gì và sẽ nhận xét bài báo như thế nào đây? Thôi thì, nhận xét vẫn cứ nhận xét, góp ý vẫn cứ góp ý. Còn việc đăng hay không là do ban biên tập tạp chí quyết định.

Ở một bài báo khác cũng y chang. Thật chẳng ra làm sao. Hỏi ra mới biết, vị này đang “chạy” cho đủ điểm chuẩn bị hồ sơ phong PGS đợt tới, trước khi áp dụng quy định mới. Khi có một dịp, tôi có nói chuyện với thầy (chính là vị này) cũng hỏi qua tình hình thầy chuẩn bị hồ sơ đến đâu rồi. Thầy bảo, bây giờ chỉ lo mỗi tiếng anh thôi, tức là, hồ sơ đã được chuẩn bị khá đầy đủ, chỉ lo tiếng anh.

Qua câu chuyện mới thấy thực trạng giảng dạy, nghiên cứu, phong danh ở một vài nơi trong nước còn nhiều bất cập. Việc quy định mới (siết chặt hơn) trong việc phong hàm GS/PGS hay tiêu chuẩn đầu vào/đầu ra của học vị TS là rất cần thiết, đặc biệt trong quá trình hội nhập. Tuy nhiên, quá trình này cần có lộ trình và những giải pháp căn cơ cần thiết theo lộ trình ấy. Không thể đưa ra mà không có lộ trình, hoặc các giải pháp chỉ nhằm giải quyết phần ngọn, chứ không phải là gốc rễ vấn đề. Việc nâng cao năng lực giảng dạy, đào tạo (thạc sĩ, TS) cũng như nâng cao chất lượng các danh phong (GS/PGS) trong thời gian tới là rất bức thiết, đặc biệt trong quá trình hội nhập, nhằm nâng cao vị thế của VN trên trường quốc tế.

Read More

Sai lầm chết người

Thực sự sau buổi nghiệm thu cấp cuối cùng đề tài RPH mình mới nhận ra một điều. Mình đã sai lầm. Sai lầm nghiêm trọng. Trước khi nghiệm thu ở cấp cơ sở, tức là trong quá trình chắp bút, xử lý dữ liệu, và dần hoàn thiện báo cáo mình đã nhận ra những thiếu sót, cả những thiếu sót có thể khắc phục được và những thiếu sót khó khắc phục được. Đặc biệt sau khi nghiệm thu sản phẩm, cấp cơ sở mình cũng nhận ra nhiều thiếu sót từ những góp ý quý báu của các thành viên hội đồng. Tuy nhiên, cái sai lầm chết người của mình là “chưa cố gắng hết mình thực sự”. Sở dĩ mình chưa cố gắng hết mình cũng bởi nhiều nguyên do và một phần còn non kinh nghiệm chinh chiến cả về chuyên môn lẫn xử sự với những con người có liên quan.

Thực ra, trước đó mình cũng nghĩ tương đối nhiều về chuyện này, mình cũng đã xin ý kiến rất nhiều, và đi đến quyết định cuối cùng là cố gắng hết sức mình. Khi đó mình dành rất nhiều thời gian, từ việc thu thập số liệu, nhập số liệu, xử lý và phân tích dữ liệu, đến việc chắp bút (đến 95% là mình đánh máy, 5% còn lại là mình coppy paste). 95% đánh mánh, tức là tổng hợp tổng quan tài liệu, kế thừa các công trình, kết quả có liên quan. Phần kết quả và thảo luận thì phần lớn dựa trên kết quả để phân tích, chứ lấy đâu ra mà cóp nhặt. Tuy nhiên, cũng chính vì thời gian, nhân lực eo hẹp và nội dung tương đối lớn, dàn trải nên cận ngày mình đành liệu, coppy paste và hậu quả, trong 5% đó có một vài sai lầm nhỏ về dữ liệu quá cũ và không còn thích hợp nữa. Đó là một khuyến nghị “chết người”, giờ còn “tăng vốn đầu tư cho trồng rừng thuộc Chương trình 661”, cái mà đã kết thúc gần chục năm nay (kết thúc năm 2010). Chết người thật. Nhiều cái đạt được thì chưa được ghi nhận, chỉ một cái sai sót nhỏ đủ để nói là coppy paste, thậm tệ hơn “cẩu thả”. Bài học xương máu. Tuy nhiên, cũng chẳng trách được ai, “tiên trách kỷ hậu trách nhân”. Bài học trân quý “nhận dạng nhầm lẫn của người khác cũng có nghĩa là nâng cao kĩ năng nhận dạng nhầm lẫn của chính mình” [1].

Quay lại vấn đề. Một vài nguyên do mà mình thực sự “chưa cố gắng hết mình”. Thứ nhất, khi đang cố gắng để hoàn thiện tốt nhất, sớm nhất thì bị xao nhãng bởi thứ vụn vặt. Nào là, “các ông toàn người sử dụng đồng tiền vô trách nhiệm”. Tiền OPM. Rồi thì, “đăng đủ rồi, không đăng nữa, phải tiết kiệm”. Đăng bài báo (yêu cầu một trong những sản phẩm khoa học. Thử hỏi, LĐ nói vậy có nản không chứ. Trong khi đó, người cần nói thì chẳng nói, mà có nói với những người cần nói thì cũng là “lời nói gió bay”, “ai nói người nấy nghe”. Và, tôi lại là người nghe, chịu đòn thay. Không thể. Không thể “quýt làm cam chịu” được. Thể hiện tính cách cá nhân. Cái tôi nó hơi quá một chút. Chê, trách một vài người trước mặt nhiều người. Ai chẳng không thích người khác chê. “Chẳng có gì cao quý khi ta hạ thấp người khác”. Sai lầm chết người. Đã rút kinh nghiệm. Bởi “ếch chết tại miệng”. Chẳng giải quyết được gì?

Thứ hai, ở một nhiệm vụ khác (cấp nhỏ hơn). Sau khi bảo vệ cấp cơ sở. LĐ nói một câu xanh rờn, đại loại “có sửa chữa nhiều cũng đến thế mà thôi”, tức là, quan điểm của LĐ chỉ sửa cho nó có. Và, nộp cho xong. Xong là xong. Xong là hết. Xong là vứt kho. Phụ trách nhiệm vụ đó cũng thật lòng bày tỏ cho tôi biết. Biết vậy, làm cho mình càng nản. Thế là, đang trong lúc gặp nhiều bức xức, nghe được quan điểm như vậy làm mình phải suy nghĩ. Mình cố gắng vì cái quái gì? Muốn cố gắng hết sức. Làm tốt hết sức có thể. Ai ghi nhận. Công trạng ai lãnh. Trong khi đó, hễ đụng chạm tới “tiền” là thế này thế kia. Mệt đầu. Nản. Nản vô cùng.

Thứ ba, âu cũng là ở con người. Những con người, ban đầu đều xác định “chung lưng đấu cật”. Nhưng hết người này đến người kia chỉ lợi dụng nhau mà thôi. Việc nặng nhọc thì nói ngon nói ngọt để người khác làm tất, nhưng đụng đến quyền lợi thì chẳng màng gì tới mình. Khôn vặt. Khôn hết phần người khác. Tưởng giỏi giang gì? Nếu giỏi thì ra ngoài đấu đá bên ngoài, chứ anh em tứ xứ tựu chung về đây làm công ăn lương, có đồng công tác phí, đồng hỗ trợ đèn sách, bút mực, đồng khuyến khích cũng ăn hết thì người ta “khinh”. Thực ra, mình cũng chẳng nặng nhẹ gì. Nhưng con người phải biết “trân quý” những gì mình sống, làm việc; phải có trách nhiệm với những gì mình làm, mình hưởng, và phải biết đối nhân xử thế với con người xung quanh. Bởi, “thế giới chẳng có thằng nào ngu cả”. Mình thì chẳng thể làm được gì rồi. Và, cũng bị người khác lợi dụng, lấy đó làm cơ mà gây khó dễ cho người đó thôi. Thế rồi cũng “đường ai nấy đi”. Và, đau hơn nữa là “ăn trước trả sau”. Đau. Đau thay. Nhục. Nhục thay.

Thứ tư, thực ra mình nghĩ, mình có nói gì đi chăng nữa (đã nói nhiều, nói thật rồi, và làm mất lòng mọi người, LĐ cũng có rồi) LĐ, mọi người chẳng quan tâm làm gì. Thôi thì, để khách quan, nhờ mọi người trong hội đồng nói, đóng góp may ra LĐ còn nghe. Dù rằng, nhiều vấn đề sẽ là không hay, thậm chí ảnh hưởng đến đơn vị. Nhưng đành nhắm mắt làm liều. Mặc kệ. Và, thử một vài lần xem sao? Y như rằng. Tai hại.

Đó là một trong nhiều nguyên do mà mình đã chưa thực sự cố gắng hết sức mình. Nên trong quá trình chỉnh sửa, hoàn thiện báo cáo mình đã xem nhẹ nhiều vấn đề. Thực ra, trước đó ngay bản thân mình cũng chưa hài lòng với kết quả, báo cáo cho lắm. Nhưng theo thời gian, với những xao nhãng trên mình đã đánh mất chính mình. Trong hoàn cảnh đó, mình không còn kiên trung với chính mình nữa. Và cũng theo cách suy nghĩ, sửa cho có. Sửa cho xong. Thế rồi, một ngày đẹp trời (ngày bảo vệ cấp NN). Ngày 7.8.2017 rất đẹp trời. Ngày mát mẻ sau một đợt các tỉnh miền Bắc và Trung Trung bộ nắng nóng kỷ lục. Và, thủ đô đã lập kỷ lục về nền nhiệt tăng cao nhất sau gần 50 năm. Có điểm đo được trên 42⁰C. Hôm đó, đến ông chủ tịch hội đồng còn thốt một câu “đúng hôm nay đẹp trời có khác, hội đồng có 9 thành viên đều đến đúng giờ, đông đủ cả”. Khi đó mới sắp bắt đầu đến giờ. Trong quá trình diễn ra hội đồng, nhiều ý kiến trái chiều về kết quả của đề tài, đặc biệt là báo cáo tổng kết quá dài, dàn trải, thiếu logic giữa các phần, chương mục, nhiều kết quả chưa đạt được như mong muốn, rồi cẩu thả, rồi thì “lần đầu tiên tôi nhìn thấy biểu đồ như vậy”. Không hiểu có ý nghĩa gì. Phức tạp. Rồi, có người nhận xét “tôi phải dùng kính lúp để soi”, vân vân và vân vân. Đó là những nhận xét của các thành viên hội đồng. Tuy nhiên, cũng còn may. Các thành viên hội đồng đều “giơ cao đánh khẽ”. Nhiều nhận xét gay gắt là vậy. Cũng chỉ muốn nhóm thành viên thực hiện nghiêm túc rà soát, chỉnh sửa và viết lại báo cao sao cho đạt chất lượng tốt nhất. Và, kết luận “thông qua”.

Thực tình, phận làm nhân viên những nhận xét như thế quá ư là bình thường. Thậm chí tôi còn chẳng thấy buồn với những lời nhận xét như vậy. Bởi, có những nhận xét quý báu như vậy, tôi mới rút ra được nhiều kinh nghiệm trong cách trình bày, viết báo cáo sau này. Tuy nhiên, ở phía LĐ đơn vị thì chẳng mấy vui vẻ. Bởi những nhận xét như vậy ảnh hưởng nhiều đến con người, danh tiếng của đơn vị. Và, khi đó tôi chột dạ, nhận thấy mình đã mắc sai lầm quá lớn. Nếu mình cố gắng hơn chắc sẽ không dẫn đến sự tình như vậy. Nếu báo cáo được khen nhiều hơn chê, có phải mát mặt LĐ không, còn chuyện ai hưởng ai thiệt màng đến làm chi. Phận làm nhân viên phải biết “LĐ luôn luôn đúng và nhân viên chỉ có sai lầm mà thôi”. Đây thực sự là bài học nhớ đời của tôi trong viết báo cáo cũng như trong hành xử đối với con người với nhau.

Mình thì muốn tốt hơn, muốn đóng góp một phần nhỏ bé của mình, nhằm nâng cao chất lượng nghiên cứu của đơn vị ngày càng vững mạnh thực sự, trên cơ sở “cách tân suy nghĩ và hành động”, trong đó, mỗi người cố gắng phát huy tối đa thế mạnh của mình. Bởi, “phải chấm dứt ngay niềm tin rằng bí quyết của phát triển kinh tế chỉ là quản lý tốt, phải nhớ rằng, chính sự cách tân mới là động lực đầu tiên và quan trọng nhất của phát triển. Điều quan trọng chính là con người và khả năng sáng tạo thế giới, nghĩa là thay đổi nó” [2].

===========================================

[1] Nguyễn Văn Tuấn (2013). Từ nghiên cứu đến công bố - Kỹ năng mềm cho nhà khoa học. Nxb Tổng hợp TP HCM, tr 31.

[2] Claude Allègre (Đào Bá Cung dịch), 2013. Khoa học thách thức của thế kỷ 21. Nxb Tri thức. Hà Nội, tr 9.

Read More

Lại một kỷ niệm nho nhỏ về ứng dụng R trong phân tích dữ liệu

Như có đề cập đến ở một vài cái note trước, về một vài câu chuyện nho nhỏ có liên quan đến việc ứng dụng R trong phân tích dữ liệu. Trong phạm vi cái note này, là câu chuyện liên quan đến cái biểu đồ mà mình có ứng dụng R để vẽ, với mục đích tối đa hóa các thông tin trên một biểu đồ thay vì phải tách làm hai hay sử dụng những biểu đồ đơn giản từ excel.

Tương tự như trong một vài cái biểu đồ mà mình có vẽ giúp một bạn trong luận án thạc sĩ năm 2015 (Trường ĐH NLTN). Cũng là “cái biểu đồ”, giáo viên hướng dẫn chưa biết (chưa nghe nói về R) ý nghĩa của cái biểu đồ này, trong khi học viên chưa giải thích được (do được sự trợ giúp) nên cô phán rằng “bỏ đi, quá rắc rối”. Trong trường hợp này cũng vậy, trong hội đồng nghiệm thu đề tài cấp Nhà nước, mình cũng sử dụng R với sự hỗ trợ của gói ggplot2, gridExtra và ggrepel để vẽ biểu đồ tương quan lồng ghép với biểu đồ phân bố. Tuy nhiên, khi cô nhận xét trước hội đồng, đặc biệt liên quan đến biểu đồ, cô nói “lần đầu tiên tôi nhìn thấy cái biểu đồ như vậy”. Và, “tôi không hiểu hai cái đường màu đỏ này có ý nghĩa gì”?  (hình dưới). Là người trực tiếp vẽ biểu đồ, tôi hiểu cái ý của cô. Nhưng tôi cũng chẳng thể đứng dậy giải thích ý nghĩa của cái biểu đồ trước mặt các thành viên hội đồng như vậy. Thôi thì. Ngồi mỉm cười trừ.

Đúng là nhận xét của cô không sai. Cái thiếu sót của tôi là chưa sử dụng hết ngôn từ để làm sáng tỏ hết ý nghĩa của biểu đồ cho người đọc rõ. Qua đây mình cũng phải nhìn nhận lại chính mình trong việc hành văn để diễn giải ý nghĩa của những biểu đồ. Không thể “để đấy và không nói gì cả”. Thực ra, biểu đồ nào mình cũng có nói ít nhiều, chứ không kiểu “để đấy”, ai hiểu gì thì hiểu. Có thể mình chưa nói hết. Nên ít nhiều làm khó cho người đọc, đặc biệt là những ai chưa quan tâm nhiều về R.

Nực cười hơn. Không biết có phải một thành viên hội đồng hơi cường điều hóa không, khi thầy nhận xét một câu “tôi phải dùng kính lúp để soi các biểu đồ”. Phải chăng thầy có tuổi nên mắt hơi kém. Nhưng không. Thầy vẫn trung tuổi, có đến nỗi nào đâu? Tuy nhiên, qua đó nhận xét như vậy mình cũng phải nhìn nhận lại mình. Bởi đó là cái thiếu sót của mình trong việc chưa làm rõ hết được ý nghĩa của biểu đồ cũng như chưa làm rõ hơn các biểu đồ trong báo cáo.

Thôi thì “nhận dạng nhầm lẫn của người khác cũng có nghĩa là nâng cao kĩ năng nhận dạng nhầm lẫn của chính mình” [1]. Thực sự, đó là một trong những trải nghiệm trên tinh thần cầu thị mình không thể không nhìn nhận lại chính mình. Bởi, “nếu dùng ngôn ngữ không đúng, thì những gì được phát biểu sẽ bị hiểu sai; nếu những gì phát biểu bị hiểu sai, thì những gì cần phải làm sẽ không thực hiện được, và những gì không thực hiện được, đạo đức và nghệ thuật sẽ trở nên tồi tệ hơn” - Khổng Tử [1]. Dù ít dù nhiều thông qua những góp ý như vậy mình mới rút ra được nhiều bài học trong việc xử lý, trình bày dữ liệu, đặc biệt là thể hiện dữ liệu bằng các hình, biểu đồ. Tuy nhiên, việc sử dụng R để tạo nên một vài biểu đồ có ý nghĩa không đơn giản chút nào, chưa kể đến việc phải đầu tư suy nghĩ, mất thời gian... mà ngay cả những người đi trước (chắc quen sử dụng SPSS, Excel) cũng chưa tạo điều kiện để hiểu và chấp nhận cho.

===========================================

[1] Nguyễn Văn Tuấn (2013). Từ nghiên cứu đến công bố - Kỹ năng mềm cho nhà khoa học. Nxb Tổng hợp TP HCM, tr 31.

Read More

Bài học trân quý...

Sau khi hội đồng kết thúc, dù nhận được nhiều ý kiến trái chiều từ các thành viên hội đồng, chắc mọi người cũng chẳng vấn đề gì, đặc biệt là các thành viên tham gia đề tài. Chỉ có tôi mới là người có vấn đề. Tôi chẳng buồn chút nào về những góp ý của thành viên hội đồng, dù ít nhiều có những ý kiến chưa chuẩn lắm (theo cá nhân). Thay vào đó, tôi phải vui mới đúng, nhưng tôi vẫn chẳng vui được hơn, mặt xị ra. Anh thấy vậy, bảo sao mà mặt xị ra vậy. Dù có bị tát vào mặt cũng phải tỉnh táo lên chứ. Quan điểm của anh là vậy đó. Anh có trực tiếp làm đâu mà anh biết, tôi chẳng vui khi từ lãnh đạo, chủ nhiệm..., và anh chẳng màng đến những gì hội đồng góp ý. Cái quan tâm của mọi người là cho xong chuyện và cái danh quan trọng hơn hết.

Những cái gì hội đồng góp ý, dù đúng dù chưa chuẩn tôi đều ghi nhận và lấy đó là bài học quý giá nhất để rút kinh nghiệm sâu sắc cho những cái tiếp theo, trên tinh thần cầu thị thì những góp ý từ các thành viên hội đồng như vậy là chẳng bao giờ thừa, dù nhiều ngôn từ khó nghe. Tôi biết rằng, ngoài tôi ra, chẳng ai quan tâm đến việc sửa chữa, đặc biệt mất nhiều thời gian vào vụ này. Nên dù thế nào, mọi người thì vui, tôi buồn. Buồn cũng chẳng giải quyết được điều gì? Buồn cho những con người ấy, chỉ muốn cho xong chuyện, mà chẳng nghĩ ngày mai. Chẳng nhẽ không nhờ các thầy nữa sao? Đời còn dài, nếu theo nghiệp thì ít nhiều đều phải nhờ vả, tiếp xúc với các thầy còn dài dài. Không có chuyện hôm nay xong là xong. Khi hội đồng tự giải thể sau khi kết thúc cũng là thời điểm cận kề trưa, các thành viên hội đồng mỗi người một nơi, có thầy cách xa gần 30km, nhưng đơn vị chủ trì đề tài chẳng ý kiến ý cò một câu. Mời các thầy dùng bữa trưa đáng bao nhiêu đâu, một lời cũng chẳng có. Ai về nhà người nấy. Tuy nhiên, sau đó tôi mới biết, các thầy trước khi ra khỏi trụ sở Bộ đã tự mời nhau đi dùng bữa trưa trước khi ra về và trong khi dùng bữa nhiều thầy có đề cập đến vấn đề này. Tôi được biết mà ái ngại thay.

Quay lại vấn đề sửa chữa. Chủ nhiệm thì chẳng màng gì. Khi ngồi nhậu lại quay sang trách móc chúng tôi, rằng khi anh đọc thấy nhiều sai sót thì đã quá muộn (báo cáo gửi đến các thành viên hội đồng rồi). Trước mặt ít nhất 3 trong số 9 thành viên hội đồng nói chúng tôi chẳng ra cái gì. Đến khi tàn cuộc, tôi trở anh về trụ sở Bộ, anh thừa nhận cũng không được tiếp nhận từ đầu và sau đó cũng giao lại toàn bộ (tài chính, chuyên môn) cho phòng nên chẳng màng gì nữa, và như vậy đó là thiếu sót của anh. Vâng. Anh chẳng được tiếp nhận ngay từ đầu, còn tôi thì cũng dang dở giữa đường. Những gì mà tôi nhận được anh là người hiểu hơn ai hết. Phải chăng anh chẳng cần quan tâm làm gì? Trách nhiệm của anh ở đâu?

Sáng nay lên cơ quan, được gọi sang hội ý để về có kế hoạch sửa chữa. Những lời chỉ đạo của lãnh đạo chẳng bao giờ là thừa. Nhưng tôi chẳng nói gì. Rồi anh - người cùng chuyên môn mở lời bằng câu: em về lên kế hoạch cần ai sửa chữa phần gì. Tôi nói ngay, trước giờ lên kế hoạch, phân công anh có làm đâu. Phải chăng anh nói vậy để lấy lòng sếp uh? Tôi chẳng quan tâm chuyện của anh, nhưng tôi nói ngay, trước giờ mình tôi làm được (đa phần, bởi còn nhờ hỗ trợ nhiều từ nhiều người khác), giờ có sửa chữa thì mình tôi cũng cán đán được. Chẳng cần nhờ vả ai để khỏi bận tâm. Chứ lại nhờ TP, hay chủ nhiệm can thiệp vào chuyện nhờ người này người kia hỗ trợ, sửa chữa. Tôi không. Chẳng khác nào nói cho có. Nói lấy lệ. Nói để được lòng. Chứ làm việc kiểu chống chế tôi chẳng thích. Đỡ mệt đầu.

Trong cuộc đời, ai có nhiều trải nghiệm người đó có nhiều tích lũy, và tôi lấy đó là những tích lũy cho cuộc sống của mình, không hẳn chỉ là về chuyên môn mà còn về cách đối nhân xử thế. Phận làm “nhân viên”, chuyện sếp luôn luôn đúng và sai là ở nhân viên. Giờ đây đối với tôi có lẽ ở mức bình thường, bởi những cái sai (từ phía sếp) mà tôi cảm thấy chẳng sai, thì tôi chỉ mỉm cười mà thôi. Thế cho dễ sống. Phản ứng làm gì cho đau đầu và nhiều người sẽ chẳng ưa gì mình cả. Ai chẳng muốn người khác khen. Ai chẳng không thích người khác chê. Cuộc sống là vậy mà. “Chẳng có gì cao quý khi ta hạ thấp người khác. Và tôi cũng nghe thấy câu nói, thế giới chẳng có thằng nào là ngu cả” - Hemingway. Và rồi, “chẳng ai ngu cả, chỉ là người ta không sử dụng trí thông minh của mình vào việc có ích và đúng lúc thôi, tất nhiên, người ta cũng không cần phải yêu cầu ai đó trở thành thiên tài như kiểu dùng việc leo cây để đánh giá khả năng của một con cá” - Einstein. Vâng “thế giới chẳng có thằng nào ngu cả”.

Thông qua đề tài RPH tôi mới biết thêm được nhiều về con người nơi đây, những con người mà tôi đã ít nhiều tiếp xúc và lấy đó là bài học trân quý của cuộc đời. Thiết nghĩ mỗi người có một cách trải nghiệm riêng, không ai giống ai, thậm chí ngay những người trong cuộc chưa chắc đã có những trải nghiệm giống nhau. Hãy cứ trải nghiệm. Cuộc đời này ngắn ngủi lắm. Chỉ có những đứa trẻ mà không chịu lớn mới khó thôi.

Read More

Khom lưng uốn gối...

Xã hội chẳng hiếm những kẻ “khom lưng uốn gối” trước cường quyền, hòng được thăng tiến hay đem lại những lợi ích béo bở (lợi ích cá nhân). Và, “khi tiền và quyền cứ tập trung vào tay các nhóm thiểu số thì dân vẫn nghèo và kinh tế sẽ không phát triển được” [1]. Điều đó cũng đúng trong nhiều trường hợp, trong đó, chuyện “làm công ăn lương” với đầy dãy các tổng kết “con ông cháu cha”, “con cháu các cụ cả”, hay “quan hệ, tiền tệ, hậu duệ”... thì khó mà phát triển được nếu không có những thay đổi căn bản, đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập. Đó là trường hợp của những con người hám quyền, hám danh, tự đề cao mình thái quá mà muốn bóp méo sự thật. Những con người “thượng đội, hạ đạp” để đạt được mục đích của mình. Việc những người dưới quyền họ sẽ khó có cơ hội phát triển, đặc biệt là phát huy tối đa năng lực, thế mạnh cá nhân.

Khi ta chẳng có may mắn (nằm, thuộc) trong nhóm “con cháu các cụ cả” hay chẳng có “quan hệ, tiền tệ, hậu duệ”, và cũng chẳng chịu “khom lưng uốn gối” thì sẽ khó mà nói lên điều gì? Muốn tự lực cánh sinh ư? Chưa đủ tầm, đủ tiền, và quyền thì càng không. Vậy, tự tạo mối quan hệ ư? Có thể, nhưng đa phần (không phải vơ đũa cả nắm) đều gây dựng trên cơ sở của những người có quyền, có tiền, trong khi, tiền chẳng có, quyền thì không và tầm thì chưa đủ. Dù có manh nha thì cũng không thể ngày một ngày hai mà có thể gây dựng một mối quan hệ nào đó.

===================================================

[1] Alan Phan (2016). Góc nhìn Alan dành tặng doanh nhân việt trong thế trận toàn cầu. Nxb Thế giới, tr 83.

Read More