Pa pỉnh tộp

H

ôm vừa rồi, có dịp đi công tác trên Mường La (Sơn La), sau khi xong việc có đi uống mấy quai bia với mấy anh người Thái ở TT Ít Ong (Mường La), chuyện như chẳng có gì để nói, bởi ăn, uống và câu chuyện rôm rả xoay quanh những vấn đề liên quan đến công việc, rồi đến con người (quê quán, có gia đình hay chưa, công việc, thu nhập...). Bất ngờ có một anh, nói không nhớ mấy anh này đã gặp ở đâu trông quen quen, sau khi được nhắc thì ớ ra và nói ông “Pa”, ông “Pỉnh tộp”, ông “Pa pỉnh tộp”. Tôi ngơ ngác chẳng biết, ông “Pa”, ông “Pỉnh tộp”, “Pa pỉnh tộp” là gì?

Góc cuộc vui của khi biết "Pa pỉnh tộp"

Thực ra, tôi thì không quên, bởi trước đó (đợt công tác năm trước) tôi có may mắn qua nhà anh, uống rượu, dùng cơm. Anh tên Tiên, người Thái, ở bản Hua Nặm, xã Nặm Păm (Mường La). Hộ gia đình anh là một trong 10 hộ tham gia mô hình. Bữa đó, sau khi xong việc ở Hua Nặm muốn di chuyển lên Ngọc Chiến nhưng không có xe (xe máy). Mà đường lên Ngọc Chiến thì khó đi, bởi những con dốc, rồi đổ đèo như dựng ngược lên. Sẽ là hãi nếu ai đó lần đầu được cưỡi một con xe máy ngược, xuôi từ thị trấn Ít Ong lên xã Ngọc Chiến. Quãng đường chừng hơn 30km. Nhiều đoạn đường bong, tróc, rồi ổ gà, thậm chí ổ voi, rồi những rãnh sâu ngang, dọc trên con đường bởi những trận mưa mùa làm xói mòn. Về những cảm nhận khi lần đầu tiên đi trên cung đường ấy sẽ chia sẻ ở dịp khác.

Không có xe ngược lên Ngọc Chiến. Vào nhà anh Tiên, mượn anh xe. Thực ra, khi đó anh còn e ngại không cho mượn, bởi mới lần thứ hai lên đây, chưa biết ai với ai. Mà trên này thuê xe cũng chẳng ai có thói quen hay nghe nói là cho thuê xe, dù xe không dùng vào việc gì. Cũng may. Trước đó, nhờ anh mua ít đồ để trưa nhậu cùng mấy người khác trong 10 hộ tham gia. Anh đã nhận lời (cầm tiền) nên khi mượn xe, dù còn e dè nhưng rồi cũng đành cho mượn.

Trong khi chuẩn bị đồ nhậu. Anh và cháu (con gái anh) chuẩn bị, nào thịt vịt, nào cá suối, măng luộc... Vịt nhà, cá chợ, măng rừng. Nhà anh cũng có ao cá. Ao chừng 50 chục mét vuông, nước khe chảy vào ao hàng ngày. Lúc đó, tôi và cậu út nhà anh câu cá. Nhóc có vẻ thích thú khi tôi bảo đi câu. Cậu đi bới giun (mồi giun) rồi lấy cần câu cho tôi. Mỗi người một cần. Thả câu. Cá cắn câu nhiều nhưng giật chẳng dính chú nào. Rồi, thay mồi bằng phổi vịt, khi anh làm thịt vịt xong. Cũng chẳng được chú nào. Bởi, nhìn thấy cá rô phi là nhiều. Cá còn nhỏ. Các chú chỉ rỉa mồi thôi. Câu mãi chẳng được chú nào. Nhóc kia cũng không. Đến bữa, gác cần vào ăn cơm.

Góc bếp nhà ông "Tiên"

Trong bữa, có món cá nướng ăn rất thơm, ngon, đặc biệt chấm với nước chấm có thêm hạt mắc khén. Khi đó, mỗi người mời riêng một chén, giới thiệu này nọ. Rồi mời lại. Hết vòng. Rồi lại đại diện. Rồi cùng tên. Người mới vào... Lấy đủ lý do để uống. Ôi chao. Toi rồi. Bởi mình chẳng uống được nhiều. Thế là ăn cũng chẳng được mấy, chưa cảm nhận được món cá nướng, món xôi nếp nương. Người trên này ăn đồ nếp rất giỏi, ngày nào cũng có, thậm chí bữa nào cũng có. Uống nước mấy quai, ngà ngà say, làm nắm xôi cho xong. Xong bữa.

Quay lại câu chuyện. Sau khi được nhắc, anh mới nhận ra và nói ông “Pa”, ông “Pỉnh tộp” thay vì nói em hay anh này đã lên nhà ăn cơm, uống rượu bữa trước. Khi đó anh Trưởng bản, gọi là anh bởi Trưởng bản còn rất trẻ, hơn tôi một vài tuổi gì đó. Ban đầu chưa biết, mình cứ nghĩ “trưởng bản” cũng có gì đó gần gần với “già làng” là người tuổi cao, có uy tín trong bản, làng. Hỏi ra mới biết, trước bố làm trưởng bản, giờ bố mất, thì con lên làm. Đơn giản là vậy. Anh trưởng bản giải thích, gọi ông “Pa” tức là tôi, dạo trước có lên nhà ăn vịt, uống rượu. Những món gì liên quan đến thịt (gà, vịt, lợn, trâu, bò... ) gọi là “Pa”. Còn ông “Pỉnh tộp”, tức một anh đi cùng (dạo trước 2 anh em cùng lên nhà, ăn, uống), gọi chung những món gì liên quan đến đồ nướng. Bữa đó là món cá suối nướng. Đơn giản vậy thôi. Đó là câu nói (tiếng Thái) của anh khi nhận ra tôi và anh đi cùng. Sau khi nghe giải thích, mọi người cười ồ lên vui vẻ. Chạm cốc. Uống một hơi. Bắt tay nhau. Rồi tiếp cuộc vui.

Hôm nay nhớ ra, rồi lên mạng tìm hiểu. Hóa ra “Pa pỉnh tộp” là món ăn cổ truyền của người Thái vùng Tây Bắc, gọi chung là cá suối nướng lập úp, mà dịp trước mình không biết, để thưởng thức cho trọn vẹn. Thật phí.

Nhân đây cũng xin được nói qua một chút về món “Pa pỉnh tộp” của người Thái. Đây là món ăn quý, rất được trân trọng. Người Thái có câu: “Gà tơ tần đem đến, không bằng pa pỉnh tộp đem cho”. Pa pỉnh tộp từ lâu đã nổi tiếng là món ăn đặc trưng của ẩm thực dân tộc Thái, được nhiều người biết đến [1]. Nếu bạn nào cần tìm hiểu thêm về món này có thể lên google gõ cụm từ “Pa pỉnh tộp” chưa đầy 1 giây (0,46 giây) có khoảng 13.100 kết quả có liên quan (truy cập lúc 5h48p ngày 9/7/2016). Hy vọng dịp khác lên đây sẽ thưởng thức trọn vẹn món “Pa pỉnh tộp” đầy ý nghĩa và rất được trân trọng này.

[1] https://vi.wikipedia.org/wiki/Pa_p%E1%BB%89nh_t%E1%BB%99p