November 2018 ~ Thang Le Blog

November 14, 2018

Ăn nhau kết quả cuối cùng

Trong công việc, với cương vị và quan điểm của nhiều người hay đề cập đến câu “ăn nhau kết quả cuối cùng” và lấy đó làm phương châm để đánh giá hiệu quả công việc của một ai đó. Tuy nhiên, có bắt tay vào làm thực sự mới biết trong mỗi công việc nó còn có muôn vạn khó khăn. Đâu chỉ (ai đó) ngồi và nói người khác “ăn nhau kết quả cuối cùng”.

Khi tôi trồng cây bị chết và thường bị nói “mười cây chết mười”. Nói nhiều lần như vậy thành quen, thậm chí thành “thương hiệu”. Và rồi, cũng đâu đó có mô hình bị chết và bị thanh kiểm tra. Do mô hình không tốt nên bị lấy đó để mọi người nhìn vào và đánh giá một ai đó, mà chẳng ai bận tâm đến những yếu tố (chủ quan và khách quan) nào có ảnh hưởng đến cái “kết quả cuối cùng” đó. Thay vì có những nhìn nhận đánh giá khách quan nhất trên cả góc độ thực tế (duyệt) và thực tiễn (triển khai), nhiều người nhìn nhận kết quả cuối cùng và trách móc này nọ. Thôi thì “tiên trách kỷ hậu trách nhân”, trách nhiệm của mình, tội lỗi của mình. Ai thích nói gì thì nói. Âu cũng là sự thật “ăn nhau kết quả cuối cùng”.

Đến lượt ai đó, trồng cũng chết, trồng lại rồi cũng chết. Nhưng ai biết đấy là đâu. Lấp liếm giỏi. Xong chuyện. Khi được hỏi viện đủ lý do: hộ gia đình khó khăn, bị mất trộm, thời tiết,… Nhưng mấu chốt “ăn nhau kết quả cuối cùng” thì mọi người sẽ nghĩ như thế nào? Hay chỉ giỏi nói “dóc”. Sự thật là cũng bị chết.

Ấy vậy mà chuyện của người khác thì được phép nói này nói nọ. Đâu phải anh nói tốt tôi sẽ tốt, nói xấu tôi xấu? Ai thích thì nói tốt, ai không thích thì nói xấu? Đến lượt mình cũng như thế, “giá như” ai đó nghĩ được chuyện của người khác cũng trong bối cảnh vấn đề của mình thì sẽ không nói những lời (cay nghiệt) như vậy.

Nếu được tôi sẽ bổ sung câu “ăn nhau kết quả cuối cùng nhưng trong bối cảnh của mỗi vấn đề”. Khi đó sẽ thẳng thắn mà nhìn nhận ai sai, ai đúng, sai đến đâu và hoàn cảnh như thế nào mà có những nhìn nhận và đánh giá. Chứ không lại luẩn quẩn câu chuyện “nói và lờ” thay vì “nói và làm” và “sai đâu sửa đấy, sai đấy sửa đâu, sửa đâu sai đấy” [1]./.

[1] Trần Đĩnh (2014). Đèn cù (quyển một). Người Việt Books.

Mừng vui lẫn lộn

Sau một thời gian chậm, nợ “bát gạo ăn đong" của nhiều người, với nhiều nguyên do khác nhau cả khách quan và không khách quan. Hôm nay, vừa mới đầu tháng (8/11) thật bất ngờ cho bao nhiêu người vẫn trông chờ vào bát gạo ăn đong ấy, rằng đã cấp đủ gạo để ăn dè xẻn cho cả tháng. Chắc chắn đây là niềm vui của bao người, tuy nhiên, âu cũng lại là cái lo. Vừa đầu tháng đã cấp đủ gạo cho cả tháng, biết đâu dùng không hiệu quả, hôm nay có bạn đến chơi, mai mời bạn qua nhà, hôm khác tụ tập đâu đó… phải dùng lượng gạo vượt quá so với quy định. Rồi biết đâu, vào một tháng đẹp trời (tháng tiếp theo) lại chuyển qua trạng thái “chậm, nợ” thì biết mần rằng? Nếu chưa có chắc cũng có vài lý do để từ chối. Chậm, nợ cũng kêu. Cấp sớm cũng không xong. Thật mệt.

Tuy nhiên, đó chẳng phải là mấu chốt vấn đề. Tại sao phải “chậm, nợ”, rồi thì thay đổi cách cấp, phát. Trước định kỳ tháng 2 lần. Bây giờ 1 lần thường vào cuối tháng. Tháng này lại đầu tháng. Chẳng hiểu ra làm sao cả. Phải chăng đây là cái bài tâm lý chung theo hình sin (lên, xuống; trầm, bổng…) để xem những ai đó có những phản ứng, và hành động như thế nào? Cái bụng chưa đủ no (còn đói) sao có thể ngồi yên mà làm việc được, huống chi là làm việc hiệu quả. Phải chăng ai cũng hiểu điều đó nhưng lại không chịu hành động đúng với bản chất của nó?

Đâu chỉ cần kêu gọi, thậm chí yêu cầu làm tốt, làm chất lượng được đặt lên hàng đầu và phản đối cách làm ăn không hiệu quả (hời hợt) là đủ… mà cần phải xem xét gốc rễ vấn đề - thiết chế nào đảm bảo “cơm no áo mặc” cho mọi người? đâu là điều kiện cần và đủ cả về kinh tế, xã hội, chính trị và tâm lý để thúc đẩy thiết chế đó? Và có nên và sẽ “xem xét lợi ích cá nhân tương đương với lợi ích tập thể”? [1]

[1] Tom G. Palmer (Đinh Tuấn Minh và cộng sự dịch, 2016). Hòa bình, tình yêu và tự do. Nxb Tri thức, tr 13.

Loay hoay chưa biết đi đâu…

Chúng ta đã tròn 20 tuổi, sống qua 2 thế kỷ và đang ở đầu thế kỷ “kỷ nguyên số”, “cuộc cách mạng 4.0” mà hiện nay các nước trên thế giới đã và đang bước vào. Ấy vậy, cũng chừng ấy năm tồn tại và phát triển chúng ta vẫn chưa biết đi đâu, về đâu, huống chi là nói đến chuyện tham gia vào cái gọi là “cuộc cách mạng 4.0”. Chưa biết đi đâu thì sao biết cách (động cơ) để hướng đến đó nhanh, hiệu quả, và bền vững.

Trong bối cảnh loay hoay đó, ai cũng biết (nhiều người) nhưng sao vẫn chưa tìm đường tiếng nói chung. Mấu chốt vấn đề không phải không biết, tuy nhiên, nhiều người lại cố tình không biết, thậm chí biết nhưng giả vờ không biết. Ta biết nút thắt ở đâu phải tìm cách gỡ nút thắt ở đó. Nên chăng chúng ta cần đơn giản hóa vấn đề như vậy là đủ. Không phải màu mè, đao to búa lớn làm gì cho mệt.

Ai cũng có cách hay để giải quyết vấn đề nhưng đó không phải mấu chốt cuối cùng của vấn đề. Bởi chúng ta còn quá “đa nghi tào tháo”. Khi đã không tin sao có thể dùng người hiệu quả được. Muốn ai đó phấn đấu tốt theo hướng chuyên môn hóa cần phải có cơ chế “thưởng phạt” rõ ràng. Không thể dùng chỉ tiêu bình quân lâm phần khi điều tra các chỉ tiêu sinh trưởng của một lâm phần nào đó (rừng tự nhiên) để đánh giá chung, trong khi đó cái ta cần là có những biện pháp kỹ thuật lâm sinh tác động vào những loài cây, nhóm loài cây bản địa, đa mục đích. Thiết nghĩ, cách dùng người ở khía cạnh nào đó nên chăng cũng như vậy?

Biết là một chuyện còn làm lại là chuyện khác. Nhiều người biết, thậm chí là giỏi về vấn đề đó, nhưng mấu chốt lại chưa muốn (không muốn) mọi thứ nó diễn ra theo chiều hướng như vậy. Chúng ta sợ nhất là “nói một đằng làm một nẻo”. Như vậy thì sao có thể tồn tại được, huống chi là muốn phát triển nhanh và bền vững trong thế giới “kỷ nguyên số”, trong thời đại của “cuộc cách mạng 4.0”.

Con đường nào cho… em

Tình hình chiến tranh thương mại giữa Mỹ - Trung Quốc ngày càng leo thang và chưa có dấu hiệu giảm nhiệt. Đó là chuyện của những ông lớn, nhưng những những bé không thể không quan tâm, bởi trong cuộc chiến đó ở khía cạnh nào đó chúng ta được lợi nhiều từ cuộc chiến đó. Tuy nhiên, ở góc độ nào đó, dù ông lớn nào đi chăng nữa với “tuy duy nhiệm kỳ” không thể không ảnh hưởng đến nội bộ của bộ máy. Câu chuyện lèo lái còn thuyền không còn đi theo con đường chung đã định, mà có thể theo các ngã rẽ khác nhau mà phần lớn những thành viên trên con thuyền đó khó mà biết được. Bởi đó là chuyện của mọi người. Còn những ai đó đang muốn chuộc lợi bởi con thuyền đó “chuyến tàu cuối” thì cũng nên xác định và lường trước mọi chuyện, kẻo đến lúc đó mới “ngã ngửa” ra, không đủ tinh thần thép sợ “bất mãn” chẳng được cái gì thì “hỏng” chuyện lớn mà trước nay đã được “hứa”.

Thôi thì theo canh bạc “được ăn thua chịu” là chuyện bình thường. Chỉ sợ không dám ngã để đứng lên đi tiếp và tránh những lần ngã khác. Chuyện tập đi, bị ngã, đi, ngã… và để đi được là cái cần và chưa chắc đã đủ để cho các em bé mới chập chững tập đi. Tuy nhiên, mỗi chúng ta cũng nên xác định và lường trước ít nhiều về các vấn đề đó. Hãy phấn đấu để đi được theo đúng năng lực của mình, không nên dựa vào người lớn, và không dựa vào bối cảnh “đục nước béo cò”, bởi đó chỉ là chuyện may rủi.

Câu chuyện dường như chẳng có mục đích rõ ràng, tuy nhiên, khả năng của người viết này chưa đủ trình để viết, kể sao cho rõ ràng, thậm chí còn có tình để nói đây nói đó để cho người khác không biết người viết định nói gì. Đó là sai lầm của người viết, tuy nhiên, trong bối cảnh lúc này không thể nói ra tường tận mọi chi tiết, bởi đây cũng là khía cạnh mà người viết đang suy nghĩ cho bố cục sắp tới của cuộc chiến “chuyến tàu cuối” đang diễn ra và những thành viên trên con thuyền đó nhiều ít đều lo cho số phận của mình. Theo ngã rã khác hoặc theo để chuộc lợi bởi có những lời hứa hão huyền đâu đó. Thôi thi mỗi chúng ta hãy tự biết và lựa chọn “con đường cho riêng mình”.

Trông mặt mà bắt hình dong…

Chúng ta thường có thói quen đánh giá một ai đó thông qua vẻ bề ngoài khi mới gặp lần đầu hoặc vô tình chạm mặt khi đi qua trên đường, trong các cửa hàng… và đã được đúc kết qua câu ca “nhìn mặt mà bắt hình dong” ít nhiều đều có cơ sở của nó. Tuy nhiên, trong phạm vi bài viết không đi sâu vào đưa ra những minh chứng cho câu nói đó, mà chỉ là kể một câu chuyện vui liên quan đến cái gọi là “nhìn mặt mà bắt hình dong” mà tôi được nghe kể lại (chuyện hoàn toàn có thật).

Chẳng là có một anh đang chuẩn bị làm nghiên cứu sinh được giới thiệu về thầy hướng dẫn khoa học và cũng chưa được gặp bao giờ, có chăng chỉ là nghe qua các công trình, bài báo nghiên cứu hay qua lời kể của người này người kia. Anh này ở phía trong (Tây Nguyên) còn thầy được giới thiệu làm hướng dẫn khoa học hiện đang sinh sống và công tác ở phía Bắc (Hà Nội). Sau khi được giới thiệu, xin địa chỉ, và được sự đồng ý, đến gặp thầy ở nhà riêng. Khi đến nhà, bấm chuông cửa, người nhà ra mở cửa và được mời lên gặp thầy. Bước lên lầu hai, anh này gặp một người dáng gầy, mảnh, mặc bộ quần áo ở nhà (chắc hơi cũ) và chào, xin phép được gặp thầy “Q”. Thầy cũng già rồi (thời điểm đó trên 70 thì phải), lại nói hơi nhỏ nên anh này không nghe rõ. Anh hỏi lại một lần nữa, cho cháu gặp thầy Q. Thầy trả lời “tôi Q đây”. Anh này mới sững người ra và nói lời xin lỗi với thầy vì không nghe rõ. Sau đó thì hai thầy trò trao đổi công việc như bình thường.

Sau khoảng hơn chục năm, anh này đã tốt nghiệp NCS theo quy định và hiện đang là phó giám đốc một sở tại một tỉnh của Tây Nguyên. Vừa rồi có dịp mới kể câu chuyện mà cách đây hơn chục năm anh đã vấp phải. Trước khi làm NCS anh này nghĩ chức danh GS. TS là người phải như thế này như thế kia, nên khi lần đầu gặp thầy anh này cứ ngỡ là người giúp việc, nói xin phép được gặp thầy Q đến hai lần, lần thứ hai thầy nói to, rõ “tôi Q đây” anh này mới giật mình, tái mặt cho cái thói quen “nhìn mặt mà bắt hình dong” như bao người khác.